Khám phá đền Ngọc Sơn - Biểu tượng văn hóa tâm linh nổi tiếng của Thủ đô

Hà Nội ngàn năm văn hiến có hàng chục ngôi đền khác nhau. Nhưng nhắc đến ngôi đền thiêng nổi tiếng nhất, có lẽ người dân thủ đô đều xướng tên đền Ngọc Sơn. Ngôi đền này vừa là biểu tượng văn hóa tâm linh nổi tiếng của thủ đô, vừa là điểm đến hấp dẫn với mọi du khách khi du lịch Hà Nội.

Lịch sử hình thành Đền Ngọc Sơn

Đền Ngọc Sơn tọa lạc trên một gò đất được gọi là đảo Ngọc Sơn ở phía Đông Bắc của hồ Gươm. Cổng đền nằm tại phố Đinh Tiên Hoàng, phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, thủ đô Hà Nội. Lịch sử hình thành ngôi đền này cũng lắm thăng trầm và gắn liền với lịch sử đất nước.

Đền được xây dựng vào thế kỉ 19, để thờ Quan đế đã giúp trấn áp điều ác, mang đến điều tốt lành cho người dân.
Khi vua Lý Thái Tổ dời đô ra Thăng Long, người đặt tên ngôi đền là Ngọc Tượng.
Đến thời nhà Trần, đền được đổi tên thành Ngọc Sơn - là nơi thờ binh tướng đã hy sinh trong trận đánh quân Nguyên – Mông. Sau đó, ngôi đền bị sụp đổ.
Đến thời nhà Lê, chúa Trịnh Giang đã dựng Cung Khánh Thụy và đắp hai quả núi đất trên bờ đất phía Đông, đối diện Đền Ngọc Sơn. Cuối đời nhà Lê, Cung Khánh Thụy bị phá hủy một phần. Sau đó dân làng Tả Khánh dựng lại và đặt tên là Đền Khánh Thụy. Hiện cửa Đền Khánh Thụy hướng ra Đền Ngọc Sơn.
Sau đó, một nhà từ thiện có tên Tín Trai đã xây dựng Chùa Ngọc Sơn trên một phần nền cung Khánh Thụy khi xưa, quay mặt về phía Nam.
Một thời gian sau, chùa Ngọc Sơn được nhượng lại cho một hội từ thiện và đổi làm đền thờ Tam Thánh. Hội này đã bỏ gác chuông, xây lại các gian điện chính cùng các dãy phòng hai bên, đặt tượng Văn Xương Đế Quân và đổi tên thành đền Ngọc Sơn.
Năm 1865, nhà Nho Nguyễn Văn Siêu đại tu cho đắp thêm đất, xây kè đá xung quanh, xây đình Trấn Ba ở phía Nam, cầu Thê Húc dẫn từ bờ Đông đi vào đền cùng Tháp Bút, Đài Nghiên.

Năm 2013, đền Ngọc Sơn đã được xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt. Đây là điểm tham quan thu hút mọi du khách khi đến Hà Nội. Được biết đến là một trong những ngôi đền nổi tiếng linh thiêng của Hà thành, hàng năm vẫn có rất nhiều sĩ tử đến đây hành lễ trước kỳ thi.

Đền Ngọc Sơn Thờ Ai?

Đền Ngọc Sơn là nơi thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và thần Văn Xương Đế Quân, một vị thần được dân gian lẫn Đạo giáo tôn sùng là thần chủ quản công danh phúc lộc cho sĩ nhân. Ngoài ra, trong đền cũng có cung thờ Phật, bàn thờ Công Đồng, Tam Tòa Thánh Mẫu, v.v. Điều này thể hiện quan niệm Tam giáo đồng nguyên của người Việt thời đó là: Phật giáo, Nho giáo và Đạo giáo. Sự hòa hợp này không chỉ thể hiện rõ ở việc thờ cúng mà còn trong cả kiến trúc, cách bài trí, và hệ thống câu đối, hoành phi ở đền Ngọc Sơn.

Thời điểm thích hợp và giá vé tham quan đền Ngọc Sơn

Du khách có thể tham quan, vãng cảnh, thỉnh hương tại ngôi đền nổi tiếng này vào bất kỳ thời điểm nào trong năm. Tuy nhiên, đầu năm luôn là dịp lý tưởng nhất khi không khí du xuân tràn ngập khắp phố phường. Lúc này, người dân Hà thành đến đây thắp hương cầu nguyện năm mới mạnh khỏe, may mắn, thành công.

Đền mở cửa đón khách vào tất cả các ngày trong tuần. Từ thứ 2 đến thứ 6, đền mở cửa từ 7 giờ sáng đến 6 giờ tối. Riêng thứ 7 và chủ nhật, đền mở cửa đến 9 giờ tối để phục vụ khách tham quan. Du khách có thể sắp xếp thời gian và lịch trình hợp lý để ghé thăm đền.

Du khách sẽ chỉ phải mua vé khi qua Đắc Nguyệt Lâu. Nếu chỉ dừng chân ở cầu Thê Húc thì không cần mua vé. Giá vé được quy định khác nhau cho từng đối tượng như sau:

Trẻ em dưới 15 tuổi: miễn phí.
Sinh viên: 15.000 đồng/vé (xuất trình thẻ sinh viên)
Người lớn trên 15 tuổi: 30.000 đồng/vé

Đền Ngọc Sơn Ở Đâu?

Đền Ngọc Sơn nằm trên một gò đất nổi trên Hồ Hoàn Kiếm, gọi là Đảo Ngọc. Nếu Tháp Rùa nằm ở phía Nam của hồ thì Đền Ngọc Sơn tọa lạc ở phía Đông Bắc. Tất cả các công trình này đã tạo nên một quần thể di tích hài hòa với quan cảnh thiên nhiên, và trở thành biểu tượng văn hóa – lịch sử của thủ đô Hà Nội.

Cách di chuyển đến đền Ngọc Sơn

Du khách phương xa muốn đến đền Ngọc Sơn cần có vé máy bay đi Hà Nội. Khi hạ cánh tại sân bay Nội Bài, du khách có thể đặt xe đưa đón sân bay để vào nội thành. Du khách đến từ các tỉnh bằng xe khách có thể bắt xe đến bến xe Mỹ Đình hoặc bến xe Gia Lâm.

Với vị trí tuyệt đẹp ngay Hồ Hoàn Kiếm, việc đi tham quan Đền Ngọc Sơn không hề khó khăn chút nào. Bạn có thể di chuyển bằng phương tiện cá nhân, taxi hoặc công cộng.

Một chiếc xe máy nhỏ gọn sẽ vô cùng tiện lợi, giúp bạn vi vu khắp mọi nẻo phố phường. Bạn có thể thuê xe ngay tại khách sạn mình ở hoặc dịch vụ tư nhân, và sẽ gửi xe máy ở những điểm quy định trong khu vực Phố đi bộ Hà Nội. Ngoài ra, dịch vụ thuê xe riêng có tài xế của Klook đang rất được ưa chuộng. Bạn chỉ cần ngồi yên nhìn ngắm phố phường, việc di chuyển để bác tài lo nhé!

Nếu lựa chọn xe buýt, bạn có thể tham khảo những tuyến đi qua Hồ Hoàn Kiếm sau đây:

Tuyến 08: xuất phát từ bến Long Biên
Tuyến 14: xuất phát từ Cổ Nhuế
Tuyến 31: xuất phát từ Đại học Bách Khoa
Tuyến 36: xuất phát từ điểm trung chuyển Long Biên

Phố đi bộ Hà Nội diễn ra vào hai ngày cuối tuần, và các phương tiện không được phép đi lại ở khu vực Hồ Hoàn Kiếm. Vì thế, nếu bạn tham quan Đền Ngọc Sơn vào thời gian này thì nhớ lưu ý sắp xếp việc đi lại sao cho thuận tiện nhất nhé.

Đền Ngọc Sơn có gì đặc biệt?

Kiến trúc độc đáo

Trải qua nhiều lần xây, sửa, đổi tên và đại trùng tu cùng nhiều biến động lịch sử, đền Ngọc Sơn vẫn giữ được kiến trúc cổ kính. Từ cổng ngoài đi vào, du khách sẽ nhìn thấy bức tường với bảng rồng, bảng hổ với 2 câu đối nói về việc học hành, thi cử.

Đi qua cầu Thê Húc, du khách sẽ vào Đắc Nguyệt Lâu (lầu hứng trăng). Lầu được thiết kế với mái vòm 2 tầng với phù điêu gợn mây 4 góc. Trên Đắc Nguyệt Lâu có hai bức tranh đắp nổi gồm bức Hoành Phi Long Mã Hà Đồ bên phải và bức Hoành Phi Thần Quy Lạc Thư bên trái.

Bái đường là nơi hành lễ đầu tiên có đặt một hương án lớn, hai bên có đôi chim anh. Trung đường là nơi thờ Văn Xương, Quan Vũ và Lã Tổ đều là những vị thần học vấn nổi tiếng. Hậu cung là nơi thờ Trần Hưng Đạo, vị anh hùng dân tộc đã ba lần đại thắng quân Nguyên Mông.

Phía Nam đền có đình Trấn Ba (đình chắn sóng) có kiến trúc hình vuông với 8 mái, mái hai tầng có 8 cột chống đỡ, bốn cột ngoài bằng đá, bốn cột trong bằng gỗ.

Công trình kiến trúc đặc biệt bao quanh

Đền Ngọc Sơn được bao quanh bởi 3 công trình kiến trúc đặc biệt gồm Tháp Bút, Đài Nghiên, Cầu Thê Húc.

Tháp Bút nằm ngay cổng đền, được xây dựng bằng đá, cao 9m, dựng trên một gò đá hộc tượng trưng cho 1 ngọn núi có tên là Độc Tôn. Trên tháp có khắc 3 chữ “Tả Thanh Thiên”, có nghĩa là “Viết Lên Trời Xanh”. Ngọn tháp này tính đến hiện nay đã hơn 150 tuổi.
Dưới chân Tháp Bút là Đài Nghiên bằng đá xanh được đội trên lưng ba con thiềm thừ. Trên nghiên có khắc bài minh của Nho sĩ Nguyễn Văn Siêu. Tương truyền, du khách đến thăm đền may mắn sẽ được chứng kiến bóng Tháp Bút chấm đúng vào giữa lòng Đài Nghiên khi mặt trời đứng bóng.
Cầu Thê Húc “cong cong như con tôm”, được làm bằng gỗ. Thê Húc có nghĩa là “nơi đậu tia nắng Mặt Trời buổi sáng sớm”. Đây là biểu tượng thần Mặt Trời dẫn lối vào đền Ngọc Sơn.

Quan niệm “tam giáo đồng nguyên”

Đền được xây dựng vào thế kỉ 19 với mục đích thờ Quan đế. Đến ngày nay, đền thờ đức thánh Trần Hưng Đạo, Văn Xương Đế Quân (vị thần chủ quản khoa cử, văn chương), Quan Vân Trường, thờ Phật, thờ Công Đồng, Tam Tòa Thánh Mẫu,… Có thể thấy đền Ngọc Sơn thể hiện rõ quan niệm “tam giáo đồng nguyên” (Phật giáo, Đạo giáo và Nho Giáo) với ý nghĩa đoàn kết, hòa hợp các tôn giáo ở tất cả vùng miền đất nước.

Tiêu bản cụ rùa Hồ Gươm

Điều đặc biệt thu hút khách tham quan đến Đền Ngọc Sơn chính là gian trưng bày hai tiêu bản cụ rùa được đặt trong lồng kính. Hai tiêu bản rùa Hồ Hoàn Kiếm được trưng bày cạnh nhau, bên trái là cá thể rùa chết vào năm 1967, còn bên phải là cá thể rùa cuối cùng được tìm thấy vào năm 2016.

Để chế tác tiêu bản cụ rùa cuối cùng, Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã phối hợp cùng các chuyên gia từ Bảo tàng Berlin thực hiện theo phương pháp nhựa hóa của Đức trong vòng hai năm. Với hệ thống chiếu sáng hiện đại và các công nghệ bảo quản mẫu vật hiện đại, hình ảnh tiêu bản cụ rùa hiện ra rất rõ nét. Có dịp ghé Đền Ngọc Sơn đừng bỏ qua khu vực hấp dẫn này nhé.

Lễ Ở Đền Ngọc Sơn

Vào dịp Tết hay những ngày lễ đặc biệt trong năm, người dân Hà Nội và các vùng lân cận lại sắm sửa lễ vật đến đền Ngọc Sơn để dâng lễ xin lộc, cầu bình an, may mắn. Cùng với Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Đền Ngọc Sơn cũng là nơi cầu khấn của các sĩ tử trước ngày thi, mong được phù hộ cho đỗ đạt, công thành danh toại.

Sắm Lễ Đền Ngọc Sơn

Khi đi lễ Đền Ngọc Sơn, khách hành hương lựa chọn những lễ vật trang trọng, bề thế để dâng cửa đề. Tùy bạn muốn cầu nguyện gì để chuẩn bị lễ tại các ban cho phù hợp. Đặc biệt, oản lễ đang là sự lựa chọn của nhiều người bởi tính thẩm mỹ cao và ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Văn Khấn Đền Ngọc Sơn

Hiện tại, có ba bài văn khấn phổ biến tại Đền Ngọc Sơn, mỗi bài khấn sẽ ứng với mỗi bàn thờ khác nhau trong đền, bao gồm: văn khấn Thành Hoàng, văn khấn ban Công Đồng, và văn khấn Tam Tòa Thánh Mẫu. Các bài khấn này có thể áp dụng cho các đền ở Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung.

Khách sạn gần đền Ngọc Sơn

Để tiện tham quan đền, du khách có thể lưu trú trong những khách sạn gần đền Ngọc Sơn. Một vài gợi ý lý tưởng cho du khách như:

Hanoi Victor Gallery Hotel & Spa là một khách sạn 4 sao rất gần khu vực Hồ Gươm. Khách sạn có quán bar, nhà hàng phục vụ các bữa sáng - trưa - tối. Du khách có thể thuê xe đạp hoặc xe hơi tại khách sạn để tham quan thành phố. Bạn đừng quên đặt khách sạn sớm để có cơ hội nhận được những ưu đãi bất ngờ nhất nhé.

95B Hàng Gai, Phường Hàng Trống, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội
Giá phòng mỗi đêm từ 1.142.130 VND

La Sinfonia del Rey Hotel and Spa cung cấp phòng nghỉ và dịch vụ theo tiêu chuẩn 4 sao. Khách sạn cung cấp dịch vụ tắm nước nóng, massage, xông hơi khô trong khuôn viên. Du khách có thể chọn phòng hướng thành phố hoặc hướng một góc Hồ Hoàn Kiếm.

33-35 Hàng Dầu, Lý Thái Tổ, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội
Giá phòng mỗi đêm từ 2.700.000 VND

Hanoi Lakeside Premium cũng rất gần các điểm tham quan như Hồ Gươm, đền Ngọc Sơn, Ô Quan Chưởng, Nhà Thờ Lớn. Khách sạn có xe đạp cho du khách sử dụng miễn phí.

60 Cầu Gỗ, Hàng Bạc, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội
Giá phòng mỗi đêm từ 6.000.000 VND

Silk Queen Hotel & Spa nằm ngay trung tâm phố cổ nên rất tiện để du khách tham quan những điểm du lịch hấp dẫn của Hà Nội. Ngoài phòng nghỉ tiêu chuẩn 4 sao, khách sạn còn cung cấp dịch vụ massage, xông hơi khô và hồ bơi ngoài trời.